Dziś przedstawi nam się jeden z najbardziej znanych psychologów, którego książka – Psychologia i życie – jest obowiązkową pozycją dla studentów psychologii. Philip Zimbardo za swoją specjalność uważał nieśmiałość – otworzył nawet Klinikę Nieśmiałości, aby jak najlepiej zbadać ten temat i pomóc ludziom borykającym się z takim problemem. I to właśnie jego kolejnej książce pod oczywistym tytułem Nieśmiałość warto poświęcić kilka słów. Choć wydana została już lata temu, to pewne rzeczy się nie dezaktualizują. Autor podkreśla przede wszystkim to, iż książka nie ma być pozycją teoretyczną, a podręcznikiem, który zawiera praktyczne narzędzia do wykorzystania przez nieśmiałych na co dzień. Oczywiście aby tego dokonać, trzeba wyjść poza strefę komfortu, a właśnie to nie jest takie proste…
Czego boją się nieśmiali? Oceny. To właśnie lęk przed oceną sprawia, iż wewnątrz czują się więźniami, którzy nie mogą korzystać z przynależnej każdemu człowiekowi wolności. Wolą się podporządkować, bo to jest bezpieczne. Czy da się zrozumieć nieśmiałego? Zimbardo próbuje i dlatego całą pierwszą część książki poświęcił wyjaśnieniu, czym tak naprawdę jest nieśmiałość. Rezygnuje z frazesów na rzecz dokładnego, naukowego opisu nieśmiałości jako choroby społecznej. Nieśmiałość to bowiem nie tylko problem z otwieraniem się na nowo poznanych ludzi, z zawieraniem przyjaźni, z publicznymi przemówieniami. To także nieumiejętność publicznej obrony własnych praw, wyrażania opinii i trwania przy swoim zdaniu. Czy można być w pełni człowiekiem, jeśli wolimy podporządkować się innym, niż żyć w zgodzie z własnymi ideałami? Za wzór nie-nieśmiałego, cieszącego się życiem człowieka Zimbardo stawia Greka Zorbę. To od bohatera powieści Nikosa Kazantzakisa możemy się bowiem dowiedzieć, dlaczego nie warto tłumić uczuć i dlaczego o wiele lepiej jest stawiać czoła problemom, będąc nastawionym pozytywnie.
Zimbardo kieruje tę książkę do wszystkich, którzy zmagają się z jakąś odmianą nieśmiałości. A według badań takich osób, aktualnie nieśmiałych, jest około 40% – oznacza to, że gdy znajdziemy się w grupie dziesięciu osób, to aż cztery z nich będą czuły się z pewnych względów niekomfortowo (mimo iż na zewnątrz mogą tego nie okazywać). Powściągliwość, obawa przed zaangażowaniem, niepewność, brak asertywności, unikanie kontaktu wzrokowego… To potrafi utrudnić życie. W dodatku według Zimbardo nie ma odpowiedzi na pytanie, dlaczego jest się nieśmiałym. Możemy w zgodzie z podejściem psychoanalitycznym stwierdzić na przykład, że nieśmiałość wiąże się z… poczuciem władzy, wyższości, wrogością i seksem. Teza jest kontrowersyjna, dlatego wiele osób ją odrzuca.
Zimbardo zgłębia też problem samotności (który te kilkadziesiąt lat później [od wydania książki] jest jeszcze większy), załamania jakości stosunków społecznych. Wiele miejsca poświęca etykietowaniu innych ludzi, małomówności, wrażliwości, samoocenie, a także… miłości fizycznej i niewłaściwemu podejściu do tego, co jest jej miarą sukcesu. Psycholog nie zapomniał o problemie alkoholizmu, któremu poświęcił dużo miejsca. I to właśnie w tym momencie docieramy do części drugiej…
Części drugiej, wskazującej, jak radzić sobie z nieśmiałością. Autor umieszcza tu szereg praktycznych rad, wśród których wymienić można między innymi prowadzenie dziennika nieśmiałości, który może nam wskazać nieświadome schematy wpływające na nasze zachowanie wśród innych ludzi. Zimbardo uważa, że najważniejsze jest poznanie samego siebie. Określenie swoich własnych, życiowych celów, niezależnych od tego, czego „wymaga” od nas otoczenie. Nauczenie się niezależności. Budowa poczucia własnej wartości i prawdziwej wiary w siebie (w programie 15 kroków). Dostrzeżenie, że inni – właściwi – ludzie mogą wzbogacić nasze życie i pomóc nam stać się jeszcze lepszymi. Pielęgnowanie przyjaźni. Nauczenie się asertywności. Uważne i aktywne słuchanie. Jak widać, droga długa jest… ale warto ją przejść, aby poczuć się lepiej z samym sobą.