Stwierdzenie jelita to twój drugi mózg, stało się ostatnio popularne za sprawą głównie mediów społecznościowych, w których pojawiało się coraz więcej webinarów i zaproszeń na stacjonarne konferencje właśnie o wpływie jelit na cały organizm. Wystąpienia obfitowały w informacje naukowe i z pewnością jednym z ich źródeł była książka dr Anne Katheriny Zschocke pt. Bakterie jelitowe kluczem do zdrowia, której pierwsze wydanie pojawiło się w roku 2014. Książka zawiera wiedzę zdobytą przez autorkę podczas ponad 19 lat pracy nad mikrobiologią i nad wpływem mikroorganizmów na człowieka. Czytając o ewolucji, dowiemy się, że na początku była bakteria. Według badań naukowych to właśnie te niewidoczne gołym okiem maluchy są niezbędne dla utrzymania dobrego stanu zdrowia człowieka. Według autorki w końcu posiadamy odpowiednią wiedzę, aby przestać ignorować wpływ bakterii, a zacząć działać tak, aby uzyskać wzajemną korzyść.
Bakterie jelitowe a choroby
Cierpisz na jelito drażliwe? Masz nadwagę? Zmagasz się z nietolerancjami pokarmowymi? A może Twoim problemem jest jakaś choroba skóry, trądzik, może coś zupełnie innego – nadciśnienie? Według Anne K. Zschocke to tylko niektóre z chorób spowodowanych zaburzeniem mikroflory jelitowej. Również alergie są powodowane zaburzeniem bakterii w jelitach. I co może być niewiarygodne – także choroba Alzheimera, ADHD, stwardnienie rozsiane: choć to na razie tylko hipotezy. Sporo miejsca autorka poświęca autyzmowi oraz zależności związanej z występowaniem pewnych rodzajów bakterii Clostridia w mikrobiomie osób autystycznych (których to bakterii nie ma w mikrobiomie osób zdrowych).
Skąd ta wiedza?
Oczywiście w książce nie mogło zabraknąć przeglądu badań nad bakteriami. Pojawia się więc i lekarz Theodor Escherich, który odkrył bakterię coli; Antoni van Leeuwenhoek, który w XVII wieku dzięki szkłom powiększającym obraz 270-krotnie opisał wygląd bakterii – pałeczek, ziarniaków i krętków; żyjący w XIX wieku lekarz Max von Pettenkofer, który połknął przecinkowce cholery (i się nie rozchorował); i wielu innych. Ale po kolei. Autorka, żeby usystematyzować naszą wiedzę, wychodzi po prostu od wprowadzonego w 2001 roku pojęcia mikrobiomu. To całość genów wszystkich bakterii znajdujących się w danym organizmie. Bakterie jelitowe i inne oddziałują na siebie nawzajem oraz na komórki organizmu. „Rozmawiają” ze sobą za pomocą m.in. substancji semiochemicznych takich jak furanony.
Pierwsze dni z bakteriami jelitowymi
I, co oczywiste, bakterie zasiedlają organizm już w momencie jego rozwoju płodowego – dostarczane są poprzez pępowinę. Kolejna „dawka” mikrobów – podczas porodu naturalnego. Autorka wskazuje na przewagę porodu drogą naturalną nad cesarskim cięciem. W drugim przypadku istnieje duża szansa, że mikrobiom jelitowy noworodka będzie nieprawidłowy (problemy nie muszą pojawić się od razu, a w dowolnym momencie życia osoby). Wątek karmienie piersią & karmienie mlekiem modyfikowanym z pewnością wywołałby burzę na fejsbukowych forach matek. Tam wojna toczy się niezmiennie, niezależnie od tego, czy argumenty pochodzą z książek czy z ‘wiedzy matek’ (bojakarmięmojedzieckomlekiemzbutelkiirozwijasięwybitniejestgeniuszem). Według badań w mleku matki znajdują się bakterie jelitowe, mające wpływ na dobry rozwój odporności organizmu dziecka.
Co się dzieje w tych jelitach?
Poznamy budowę jelit i ich działanie. Co dzieje się z kosmkami jelitowymi podczas czynności trawiennych? Na czym polega krążenie jelitowo-wątrobowe? Dlaczego spory procent sportowców ma problemy żołądkowo-jelitowe podczas intensywnego treningu lub zawodów? Dowiemy się o działaniu opiorfiny, czyli endorfiny ślinowej o działaniu przeciwbólowym i przeciwdepresyjnym, egzorfiny oraz serotoniny, a także poznamy działanie neuropeptydów. Nie mogło zabraknąć wątku o wpływie antybiotyków na organizm człowieka. A co za tym idzie – o wpływie kiełbasy (bo że mięcho z marketu jest nafaszerowane antybiotykami, to chyba wiemy…). Co każdy powinien wiedzieć – aż kilka tygodni lub miesięcy(!) musi minąć, aż organizm dorosłego człowieka powróci do równowagi bakteryjnej po krótkim przyjmowaniu antybiotyku.
Psychika a bakterie jelitowe
Autorka pisze też o zaburzeniach odżywiania – jedzenie może zastąpić głód uwagi, miłości i uznania. Wskazuje, że każde zaburzenie jelitowe wymaga zmiany sposobu życia – wsłuchania się w siebie i zaspokojenia własnych psychicznych potrzeb. Dzięki temu unikniemy zewnętrznej presji, która jest często przyczyną problemów jelitowych: stres zmienia aktywność bakterii jelitowych w taki sposób, że mogą stać się patogenne. Oznacza to, że bakterie pod wpływem wytwarzanej noradrenaliny mogą aktywować właściwości chorobotwórcze. Przy okazji dowiemy się, o co chodzi z przeszczepem stolca.
Piwo to moje paliwo
Poznamy zalety żywności fermentowanej i dowiemy się, dlaczego warto pić piwo, jak też dlaczego soja (a dokładniej izolaty białka sojowego) wcale nie jest takim zdrowym zamiennikiem mięsa. Autorka proponuje jedzenie intuicyjne – zwracanie uwagi na własny apetyt, na to, na co mamy ochotę (co nie jest równoznaczne z pragnieniami, które najczęściej wiążą się z chętką na słodycze). Poleca, co oczywiste, jedzenie pokarmu bogatego w błonnik. W końcu odżywianie determinuje nasze samopoczucie (o czym pięknie napisał Jerome K. Jerome w XIX wieku w książce Trzech panów w łódce nie licząc psa).
Książka ma na celu ograniczenie powszechnego przeświadczenia o tym, że bakterie są jedynie niebezpiecznymi czynnikami chorobotwórczymi. Bez bakterii człowiek jest niczym. To koegzystencja bakterii i komórek organizmu sprawia, że możemy cieszyć się zdrowiem przez długie lata.